گیاهان دارویی، گنجینه‌ای غنی در عرصه اقتصاد
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان بسیج سازندگی سپاه فجر استان فارس، گیاهان دارویی محصولات بومیِ مناطق مختلف کشور هستند که با توجه به ارزش بسیار، درآمدزایی و ارزآوری قابل توجه به مثابه سرمایه ارزشمند محسوب می‌شوند که حمایت و توسعه کشت آنها از اهمیت وافری برخوردار است.
در حالی که میزان تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، اما کشور ایران به‌رغم قدمت هفت هزار ساله در طب سنتی و داشتن هزاران نوع گیاه دارویی آن‌چنان‌که باید، نتوانسته از گنجینه غنی و ارزشمند خود در این عرصه بهره‌های اقتصادی لازم را ببرد.
گل محمدی، نسترن، خاکشیر، آویشن، نعنا فلفلی، رزماری، اسطوخدوس، بابونه، ختمی، شیرین‌بیان، کاسنی، همیشه‌بهار، سرخارگل، آلوئه‌ورا و گل‌گاوزبان از مهم‌ترین گیاهان دارویی استان فارس است.
تاکنون بیش از ۸ هزار نوع گیاه دارویی در جهان شناخته شده که به احتمال زیاد تمام آنها در ایران وجود دارد، اما تاکنون حدود سه هزار نوع آن در کشور شناسایی شده است. این در حالی است که سودآوری گیاهان دارویی در طب سنتی بسیار زیاد است و برای مردم نیز بی‌ضرر و نافع می‌باشد.
گیاهان دارویی در وهله اول شاید فقط کاربردی دارویی داشته باشند، اما این گیاهان دارای چهار کاربرد درمانی، بهداشتی، غذایی و صنعتی هستند.
کاربردهای فراوان و سودهای کلان کشت گیاهان دارویی موجب شده است بسیاری از کشورها تلاش کنند با روی آوردن به این صنعت، اقتصاد خود را سامان دهند.
امروز اغلب داروهای مدرن، منشأ گیاهی دارند و گیاهان دارویی می‌توانند در درمان یک بیماری ساده مانند سرماخوردگی تا بیماری‌های پیچیده مانند سرطان، تأثیرگذار باشند.
استان فارس در میان استان‌های کشور گرچه با رتبه‌دار بودن در عرصه تولید گل محمدی به عنوان گل سرسبد گیاهان دارویی در تولید این محصول پیشتاز است و سالانه بیش از پنج هزار و ۴۰۰ تن در این منطقه تولید می‌کند، اما در زمینه کشت و تولید دیگر گیاهان دارویی بدون احتساب این محصول نیز جایگاه ویژه‌ای را در کشور دارد.
خطه زرخیز فارس رقم قابل توجهی را از مجموع حدود سه هزار گیاه دارویی شناخته شده در کشور را به صورت خودرو یا دست کاشت دارا می‌باشد.
این نکته در کشت گیاهان دارویی حائز اهمیت است که پرورش این‌گونه‌ها به دلیل نگهداری آسان و مصرف اندک آب و ارزش اقتصادی بسیار مورد اقبال کشاورزان است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان فیروزآباد در این خصوص اظهار داشت: سطح گل محمدی در این منطقه بیش از هزار و ۶۱۵ هکتار و تولید پنج هزار و ۴۰۰ تن گل نسترن ۵۰ هکتار که سالانه ۲۵۰ تن تولید زیر کشت گیاهان دارویی دارد و از نظر سطح زیر کشت و تولید، این شهرستان رقم قابل توجهی را در کشور به خود اختصاص داده است.
سیدکاظم موسوی با اشاره به تنوع تولیدات گیاهان دارویی در این شهرستان افزود: سرخارگل، اسطوخدوس، آویشن باغی، نعنا فلفلی و ختمی سیاه مهم‌ترین اقلام گیاهان دارویی در این شهرستان است.
وی ادامه داد: به‌لیمو، استویا، گل‌گاوزبان، چیاسید، چای ترش و… از دیگر تولیدات گیاهان دارویی این شهرستان می‌باشد.
وی بیان داشت: فیروزآباد بزرگ‌ترین تولیدکننده علف لیمو در کشور می‌باشد که سالانه ۱۵۰ تن از این محصول تولید می‌کند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان فیروزآباد اضافه کرد: نخستین بار در کشور چیاسید در فیروزآباد در سطح ۱۰ هزار متر کشت شده که دارای امگا ۳ بسیار بالا و مواد غذایی فراوانی در آن نهفته شده است.
موسوی گفت: در سال‌های اخیر کشت زعفران در شهرستان فیروزآباد رواج پیدا کرده که سالانه ۳۰ کیلوگرم زعفران تولید می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: کشت زعفران یا طلای سرخ در شهرستان فیروزآباد با کیفیت بسیار عالی بر اساس آزمایش اداره استاندارد مورد تائید قرار گرفته است.
موسوی با بیان اینکه مهم‌ترین چالش موجود در زمینه گیاهان دارویی کم توجهی به فرآوری این محصولات است، گفت: در حال حاضر فرآوری گیاهان دارویی در شهرستان اغلب به شیوه سنتی است؛ به طوری که در زمینه خشک‌کردن و بسته‌بندی همچنان به صورت دستی عمل می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی فیروزآباد با بیان اینکه سودآوری و درآمد بسیار گیاهان دارویی به همراه دیگر ویژگی‌ها نشان از این دارد که از این ظرفیت می‌توان به عنوان راهی برای رشد اقتصادی بهره برد، تصریح کرد: به همین دلیل توسعه کشت گیاهان دارویی در شهرستان و استان به عنوان یکی از اولویت‌هاست.
وی اظهار داشت: با توجه به توجیه اقتصادی کشت گیاهان دارویی حتی در سطح خرده مالکی نیز این کشت درآمدزا و سودآور است.
موسوی اظهار داشت: ظرفیت بی‌نظیر استان فارس در گیاهان دارویی، گل محمدی و دیگر گل‌هایی که در تولید عرقیات به کار می‌روند، سبب شده این استان همواره یکی از استان‌های مطرح در زمینه تولید عرقیات و گلاب باشد، به گونه‌ای که گلاب میمند در کنار گلاب دیگر شهرها نامی معتبر در سطح ایران و جهان است.
همین امر سبب شده که این استان را قطب تولید گل محمدی کشور دانسته‌اند و باید از این ظرفیت استفاده کرد.
بخش میمند یکی از کانون‌های اصلی گل محمدی در فارس بوده که با تولید سالانه ۱۰ هزار تن گلاب نقش مهمی در تولید گلاب و اسانس گل محمدی در کشور و مقام دوم از نظر سطح زیر کشت گل محمدی در استان را دارد.
در این بخش از انواع گیاهان دارویی و گل محمدی سالانه ۱۰ هزار تن گلاب و ۱۱ هزار تن سایر عرقیات به دست می‌آید که ۶۰ درصد آن به استان‌های کشور و کشورهای مختلف در آسیا و اروپا صادر می‌شود.
تهیه گلاب و عرق یکی از موارد استفاده گل‌ها و گیاهان دارویی این منطقه بوده و با توجه به تولیدی که در بخش میمند وجود دارد، از فراهم بودن زمینه تولید اسانس، تهیه لوازم‌آرایشی و بهداشتی، انواع مرباها، شربت‌ها و دم‌نوش‌ها سخن می‌گوید که به دلیل عدم وجود صنایع تبدیلی و فرآوری این امکان از بخش میمند و شهرستان فیروزآباد سلب شده است.
یکی از تولیدکنندگان کشت گیاهان دارویی که خود دارای مدرک کارشناسی گیاهان دارویی بوده در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در فیروزآباد ابراز داشت: بودن انسجام و ارتباط لازم بین تولیدکنندگان گیاهان دارویی، نداشتن دانش فنی لازم تولیدکنندگان، نبود بازار مناسب برای خرید تولیدات و نبودن هماهنگی لازم بین تولید و مصرف گیاهان دارویی از جمله تنگناهای این بخش است.
وی افزود: راه‌اندازی پایانه‌ها و بازارچه‌های خریدوفروش گیاهان دارویی و راه‌اندازی صنایع تبدیلی و فرآوری گیاهان دارویی از جمله مشکلات این بخش برای توسعه و رونق است.
مجتبی قاسم‌زاده ادامه داد: نبود شناخت کافی از گیاهان دارویی در نزد عموم جامعه، ناشناخته بودن ارزش اقتصادی گیاهان دارویی نزد افراد و نبود سیاست روشن در زمینه تولید و دسترسی آسان به بازار مصرف را از مشکلات توسعه کشت گیاهان دارویی بیان کرد.
این کارآفرین در رتبه کشوری، نبودِ ارتباط قوی شرکت‌های تولیدکننده داروهای گیاهی با تولیدکننده‌ها و دستگاه‌های اجرایی، ناشناخته بودن بازارهای جهانی گیاهان دارویی و نیاز بازار نزد تولیدکنندگان و نبود دسترسی به گونه‌های اصلاح‌شده با کیفیت و قیمت مناسب برای تولیدکنندگان را از دیگر مشکلات این بخش اعلام کرد.
امروزه اهمیت گیاهان دارویی و شناساندن نقش حیاتی آنها در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی برای تقویت سلامت و خودکفایی دارویی ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست.
گیاهان دارویی به‌عنوان ذخایر و گنجینه‌های ژنتیکی می‌توانند بزرگ‌ترین ثروت ملی برای هر کشوری به عنوان یکی از تولیدات مهم در بخش کشاورزی محسوب شوند.
گیاهان از ارزش و اهمیت بالایی در سلامت و بهداشت جهانی برخوردار هستند و در بسیاری از کشورهای درحال توسعه طب گیاهی به عنوان بخش مهمی از سیستم درمانی آنها شناخته می‌شود. تنوع اقلیمی و کلینیکی ایران وجود ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته‌شده جهان و وجود ۳۰۰ روز آفتابی در سال موجب شده ایران از تنوع گیاهی قابل‌توجهی برخوردار شود و تعداد گونه‌های گیاهی شناخته‌شده در آن بیش از ۸ هزار گونه باشد.
در پایان آنچه را که می‌توان در این رابطه مورد تأکید قرارداد، این است که با توجه به پتانسیل و توانمندی‌های کم‌نظیر طبیعی در فیروزآباد و استان فارس لازم است هم در بعد پژوهش و تحقیقات و هم در بعد اقتصادی سرمایه‌گذاری‌های لازم در این منطقه صورت گیرد تا با ایجاد کارخانه فراوری داروهای گیاهی، این شهرستان برای صنعت دارویی کشور ارمغانی سبز را به همراه بیاورد.